CАВОЛ:
Ҳурматли устозлар намозга кечикиб қўшилган одам қандай намоз ўқийди?
ЖАВОБ:
Намозга кеч келиб, имомга иқтидо қилган киши, имомни намознинг қаерида топса ҳам унга иқтидо қилади. Агар имом товуш чиқариб (жаҳрий) қироат қилаётган бўлса, “Такбири таҳрима”ни айтиб (яъни, “Аллоҳу акбар” деб), сано (“Субҳанакаллоҳумма...”)ни ўқимасдан унга эргашади. Бироқ, бундай ҳолатда, етолмаган ракатини ўқиш учун турганида “Сано”, “Аъузу...” ва “Бисмиллоҳ...”ни айтиб қироатни бошлайди.
Агар имом овозини чиқармай (махфий) қироат қилаётган бўлса, кеч қолиб имомга эргашган одам санони ўқийди.
Жамоатга кеч қолиб келган киши имом билан бирга руку қилса, ўша ракатга етган ҳисобланади. Агар имом билан бирга руку қила олмаса, ўша ракатдан кеч қолган ҳисобланади. Бу хусусда “Дуррул мухтор” китобида қуйидагилар келтирилади:
“Рукуъда турган имомга иқтидо қилиб, туриб қолса, имом бошини рукудан кўтарса муқтадий ушбу ракатни топмаган бўлади”.
“Раддул мухтор”да ушбу иборанинг шарҳлаб шундай дейилади:
“Шунингдек, иқтидо қилиб кутиб турмаса, балки рукуга эгилса, имом унинг рукусидан аввал бош кўтарса, имом билан ушбу ракатни топмаган бўлади”.
Кечикиб келган киши имом салом бериб намозини тугатганидан кейин ўрнидан туради ва қолган ракатларни адо қилади. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам:
“Қачон иқоматни эшитсанглар виқор ва сокинликни лозим тутиб юриб боринглар, шошилманглар. Улгурган ракатларни ўқинглар. Улгурмаган ракатларни қазосини ўқинглар” деганлар. (Имом Аҳмад ривоятлари).
Шунга кўра, жамоатга кеч қолган инсон улгурган ракатларини имом билан ўқийди. Имом салом бергандан кейин туриб улгурмаган ракатларини ўзи ўқийди. Имом билан ўқигани намозининг охири, ўзи ўқиган намозининг аввали ҳисобланади. Кўпчилик намозхонлар кеч қолганда имомдан кейин намозни тугатиб қўйишни яхши биладилар. Бироқ қуйидаги икки ҳолат озгина мураккаброқ бўлгани учун батафсил баён қиламиз:
1) Тўрт ракатли пешин, аср ва хуфтон намозларининг тўртинчи ракатига етишган киши имом билан бир ракат ўқийди, имом салом берганидан кейин туриб, “Сано”, “Аъузу...” ва “Бисмиллаҳ...”ни айтади. Кейин Фотиҳа ва зам сура ўқийди, руку ва сажда қилганидан кейин ташаҳҳудга ўтиради. Чунки бу унинг учун саноқ жиҳатидан иккинчи ракат (қироат жиҳатидан биринчи ракат) ҳисобланади. Ташаҳҳуддан турганида учинчи ракатга турган бўлади. Яна “Бисмиллаҳ...”, Фотиҳа ва зам сура ўқийди (чунки бу қироат жиҳатидан қолиб кетган иккинчи ракат), руку-сажда қилади ва охирги ракатга туради. Шу охирги ракатда фақат Фотиҳани ўқийди, руку-сажда қилиб, ташаҳҳудга ўтиради ва салом бериб намозни тамомлайди.
2) Уч ракатли шом намозининг учинчи ракатига етишган киши ҳам имом салом бергандан кейин туриб бир ракатни зам сура билан ўқийди ва ушбу ракатда қаъдага ўтиради. Кейин туриб бир ракатни яна зам сура билан ўқиб намозни тугатади.
Бу ерда эътиборли томони кечикиб келган киши қолиб кетган ракатларни ўқиб олиш учун ўрнидан турганда у ёлғиз ўқувчи ҳукмида бўлади. (Фатавои Ҳиндия, Шарҳи виқоя). Валлоҳу аълам.
Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази
