(1-қисм 2-қисм 3-қисм 4-қисм 5-қисм 6-қисм 7-қисм 8-қисм 9-қисм 10-қисм 11-қисм 12-қисм 13-қисм 14-қисм 15-қисм 16-қисм 17-қисм 18-қисм 19-қисм 20-қисм 21-қисм 22-қисм 23-қисм 24-қисм 25-қисм 26-қисм 27-қисм 28-қисм 29-қисм 30-қисм 31-қисм 32-қисм 33-қисм 34-қисм 35-қисм)

... Хонимлар давра суҳбати қатнашчиларига саволлар беришаётганда Али уйдан чиқишга ҳозирланарди. Бирдан телефоннинг жиринглашидан чўчиб кетди. Гўшакни олиб, қизи Нурнинг овозини эшитди: 
– Салом, отажон. Биз бошқа уйга кўчдик. 
Али ажабланди: 
– Қаерга? 
– Иззат амакилар яшайдиган уйнинг юқори қаватига. Онам тадбирга кетди. Ҳозир бизникига келинг, ота. 
– Йўқ, қизим. Мен онангнинг олдига бораман. 
Нур суюнди: 
– Ундай бўлса, мени ҳам олиб кетинг, отажон. 
Онамга кутилмаган совға қиламиз.
 – Жуда соз, қизим, шундай қилсак, яхши бўлиши мумкин. 
Али қизи айтган уйни биларди, қийналмай топди. Зиналардан югуриб чиқди. Эшик қўнғироғини босганда юраги тўхтаб қоладигандек туюлди. Нур бу кимлигини билиб, эшикни очди ва ўзини отасининг бағрига отди. Шодликдан йиғлаётган қиз койишга тушди: 
– Бизни ҳайдаб юбордингиз, уйма-уй кўчиб юрибмиз. 
– Энди бундай бўлмайди, болам. Ҳозироқ бориб, онангни олиб келамиз. 
– Лекин мен тайёр эмасман. Киринг, Зайнаб холам мени кийинтирсин. 
Али ичкарига кирди. Уй эгаси Зайнаб хоним Нурни тайёрлаётганда, Али стол устида Фазилатнинг кундалигини кўрди. Қизиқиш билан қўлига олиб, варақлай бошлади. Ўқир экан, бошига осмон қулаётгандек бўлди. Ўзини бадбахтдек ҳис қилган Али уйдан чиқди ва телбаларча машинасига ўтирди. Фазилатнинг бировни севиб қолганини билиш ўлимдан ҳам баттар эди. 
Нима қилишини билмай қолган Али Маликни топиб, унга дардини тўкди: 
– Мен тамом бўлдим. Фазилат кимнидир севиб қолибди... 
Малик ҳайратда эди: 
– Нима деб алжираётганингни тушуняпсанми? 
– Ҳа, шундай... у ростданам ошиқ бўлган. 
– Сен шунга лойиқсан, дегим келяпти-ю, лекин бу асло мумкин эмас! Буни қаердан билдинг? 
Ўзини суянчиққа ташлаган Али алам билан жавоб берди:
– Қандай билганим муҳимми, Малик? Мен тамом бўлдим... Ўлдим, Малик, тугадим. Илтимос, ёрдам бер, йўқса, ақлимдан айриламан. 
Маликнинг бунга ишонгиси келмаса ҳам, Алининг азобланишини хоҳларди. 
– Айрил, азизим, айрил. Шунга лойиқсан. Сенга ўхшаганлар ғам-ғусса, алдов нималигини ўзлари алдансагина тушунади, аёлларни алдаганида дунё улар учун қандай зулматга айланишини билмайди. Хаёлинг аёлларда, қизларда. Кўчадаги фоҳишаларга кўрсатган эътибор ва илтифотни ўз хотинингизга қилсангиз, сиз ҳам, у ҳам бахтли бўларди, аммо бундай қилмайсиз. Сиз фақатгина эркакларда нафс бор, деб ўйлайсиз. Ҳеч қачон аёллар дунёси ҳақида фикр қилмайсиз. Онгли эркаклардан ташқари, ҳаммангиз бир хилсиз. Аксар ҳолларда ҳожиси ҳам, домласи ҳам эркакларнинг истаклари борасида гапиради-ю, аёлнинг нафси йўқдек, бу мавзуга яқинлашишмайди. Кўрдингми бунинг натижаси нима бўлганини? Аёлингни ўзингдан совутдинг, узоқлаштирдинг, пировардида қалби бошқа бировга мойил бўлди. Энди кўзинг очилсин. Яхшиям ҳамма мусулмонлар сендек эмас. Лекин сенинг ҳам битта бўлса-да, яхши тарафинг бор. Баъзилар сендек ҳам бўлолмайди. Ўзи билган ишини қилади-ю, хотинининг садоқатига кафил бўлади. Бирор марта “Хоним, яхшимисан?” деб айтмагани ҳолда умр йўлдошининг иффатли эканидан фойдаланади, садоқатини суистеъмол қилади. Ўзини хотинининг номусига ишониб топширганидан кўнгли хотиржам. Ҳеч қачон жуфтига илтифот кўрсатмайди, ҳатто бунга эҳтиёж туймайди. Лекин ҳар доимо ўзига илтифот қилинишини кутади. 
Бу Фазилат хаёлидаги манзара эди. Инжу етказган ҳайратланарли хабардан кейин шу ҳақда ўйлаган эди. Шу пайт қизининг овозидан чўчиб кетди: 
– Она, мен келдим. Отамга телефон қилдим, бирга келдик олдингизга. 
Фазилат ҳайратда қолди. Хаёллари ҳақиқатга айланаётганмиди? Ажабо, Али кундаликни кўрганмикин? Хавотир билан қизидан сўради: 
– Отанг уйимизга кирдими, болам? 
– Йўқ, онажон, отам эшик олдида кутиб турди, мен тайёрланиб чиқдим. 
Фазилат хурсанд бўлди. Эри қанчалик ёмон бўлмасин, ўзининг қалбидан кечаётган ҳисларини унга билдиргиси келмасди. Ич-ичидан Аллоҳга дуо қилди: 
– Раббим! Али билан ярашсам ҳам, ярашмасам ҳам, сиримни сақла! Яхши биламанки, у ҳам ўз хатоларидан менинг хабардор бўлишимни хоҳламайди. 
Қизи билан мажлис залидан чиқиб, қаршисида Алини кўрди. Хижолат бўлиб Фазилатга яқинлашган Али бир муддат жим туриб қолди. Кейин аранг сўзлай бошлади:

– Фазилат! Мени кечиришингни, уйимизга қайтишингни сўрайман. Илтимос, йўқ дема. Хатоларимни тузатишимга имкон бер!.. 
Аёл ҳаяжондан титраб кетди. Алига ғазаб билан қаради ва жавоб берди: 
– Аёл учун уйдан чиқиб кетиш ҳам, у уйга қайтиш ҳам осон эмас, Али. Асло осон эмас. Менга бироз вақт беринг ва Аллоҳга дуо қилинг. Қалбимни сизга буриб қўйсин. Юрагим энди мени тингламайди. 
Шундай дея машинаси томон кетаётганида Али Нурнинг қулоғига пичирлади: 
– Қўрқма, қизим. Онанг бу сўзни айтдими, қолгани осон. Унинг ишончини қозониш учун қўлимдан келганини қиламан. 
Қизини олиб, уйига келган Фазилатнинг қалби ҳузурга тўла эди. Ўзини худди урушда ғалаба қозонган қўмондондек ҳис қиларди. Иззат жанги иззат билан якунланганди. 
Фазилат дастурхон бошида ўтириб, хаёлга чўмди. Кўзи кундалик дафтарида эди. Ҳаво анча қорайиб қолганди. Бир муддат ўйчан тикилиб тургач, кундаликни қўлига олиб, зиналардан туша бошлади. Ўзи яшайдиган уйнинг орқа тарафига бориб, атрофга яхшилаб назар ташлади. Ҳеч ким йўқлигига ишонч ҳосил қилгач, варақларини йиртиб, ғижимлаганча бир жойга тўплади. Кейин гугурт чақиб, ёқиб юборди. Чўккалаб ўтирганча оловни томоша қиларкан, фикрлари теран эди: “Ниҳоят, ҳаммаси тугади. Чеккан дардларимнинг биргина гугурт чўпичалик жони бор экан”. 
Кейин ёқтирадиган шеърини пичирлай бошлади: 
“Чуқур қилиб иккита қабр қаздим шу он мен, 
Бирида эски мен бор, биттасида эса сен. 
Қабримиз атрофини тошлар билан ўрадим, 
На сен чиқа олурсан, на у ердан эски мен!.. 

ТАМОМ